درخت پسته در ایران سابقه تاریخی دارد و گمان می رود که این محصول از چهار هزار سال پیش در ایران کشت می شده است.سابقه صادرات پسته به سایر نقاط جهان به عنوان یکی از اقلام مهم صادرات غیرنفتی ایران به دوهزار و پانصد سال پیش می‌رسد. هخامنشیان اولین کسانی بودند که در دوران باستان، این میوه بومی ایرانی را در قلمرو خود پرورش دانند و بعدها نیز آن را به کشورهای همجوار صادر کردند.
نام پسته
به گفته «برتولد لوفر» ایران شناس آمریکایی که کتابی درباره ایران در سال ۱۹۲۶ میلادی منتشر کرده است پسته از ادوار باستان در زندگی ایرانیان حائز اهمیت فراوانی بوده و لفظ پسته در زبان‌های یونانی، لاتین و سایر زبان‌های اروپایی از نام پسته ایرانی گرفته شده است. نام این درخت در پارسی قدیم پیستاکا و در پارسی میانه یا پهلوی، پیستاک بوده است که در فارسی متأخر پسته تلفظ شده است.
قدیمی‌ترین اثری که از پسته در جهان به دست آمده است، قطعه چوبی نیمه سوخته است که مربوط به عصر حجر می باشد که در اطراف شهرستان فسا( استان فارس) پیدا شده و هم اکنون در موزه پارس نگهداری می‌شود. هرودوت، مورخ مشهور یونانی نیز در نوشته های خود اشاره هایی به درخت پسته کرده است. ایرانیان از دورترین ایام تاریخ خواص خونساز و حیات بخش و هوش افزای پسته را می دانستند. در ادامه به بررسی تاریخچه پسته می پردازیم، همراه ما باشید.
تاریخچه پسته در ایران
دکتر خانلری لفظ پسته (pistachios) را از مردم شمال خراسان می‌داند. کلمه پسته یک واژه ایرانی بسیار قدیمی و کهن است که از گویش مردم منطقه پسته خیز خراسان در جنوب جیحون نشأت گرفته است. محمد بن حریر طبری، پیدایش پسته را همزمان با استقرار حضرت آدم در کره زمین دانسته است. مسعودی جهانگرد مسلمان، پسته را رهاورد حضرت آدم از بهشت دانست و در کتاب خود نوشت وقتی آدم از بهشت بیرون شد مقداری درخت به همراه خود آورد که از آن جمله می‌توان به درخت پسته اشاره کرد.
بیشترین پسته ایران در کدام شهر است؟
جنگلهای وحشی در مناطق شمال شرق ایران ناحیه سرخس و مناطق جنوبی آن تا زود آباد تربت جام سابقه باستانی دارد.
درخت پسته حدود چهار هزار سال پیش در ایران کاشته شده و پس از ایران به سایر نقاط جهان خصوصاً کشورهای مدیترانه منتقل شده است. تاریخچه پسته در ایران به حدود چهار هزار سال پیش مربوط می‌شود.
از قدیمی‌ترین نقاط پسته خیز در ایران به مناطق سرخس، گرگان و قوم وردوس می‌توان اشاره کرد.
از ۱۵۰۰ سال پیش مدارکی وجود دارد که در قزوین، سمنان، جیرفت و دامغان هم کشت این محصول رواج داشته است. در حالیکه قدمت مناطق رفسنجان، کرمان، یزد، زرند بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ سال می‌باشد.
در حال حاضر استان کرمان و رفسنجان مهمترین منطقه پسته کاری ایران و جهان محسوب می‌شوند.
بیش از ۳۵۰ هکتار باغات پسته که در کشور وجود دارد در حدود ۲۸۰ هزار هکتار آن در کرمان قرار دارد.
رتبه کشوری خراسان رضوی
این استان رتبه دوم کشور را در سطح زیر کشت پسته به عنوان یک محصول صادراتی مزیت‌دار با ۱۲۰ هزار هکتار در اختیار دارد که این رقم هر ساله رو به افزایش است.
مساحت زیر کشت
براساس آمار موجود از مجموع کل سطح زیر کشت پسته استان، ۶۸ درصد بارور و ۳۲ درصد غیر بارور است و سالیانه بین پنج تا هشت درصد به سطح زیر کشت این محصول در استان افزوده می‌شود.
شهرستانهای زیر کشت
این محصول در اکثر شهرستانهای خراسان رضوی به ویژه در مه‌ولات، خوشاب، بردسکن، رشتخوار و گناباد کشت می‌شود که به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم تولید پسته در خراسان رضوی را دارا هستند و سطح زیر کشت در سایر شهرستانها نظیر بجستان، سبزوار، خلیل‌آباد، تربت‌حیدریه، تربت‌جام، تایباد و مشهد نیز هر سال رو به گسترش است.
ارقام رایج در استان
مهمترین ارقام پسته رایج در استان خراسان رضوی فندقی، کله قوچی، احمد آقایی، اکبری، بادامی سفید و قرمز و عباسعلی است.
۲ میلیون و ۱۳۸ هزار هکتار عرصه مستعد کشاورزی در خراسان رضوی وجود دارد که سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار آن زیر کشت ۸۳ نوع محصول می‌رود که در ۹۰۰ هزار هکتار از این سطح، زراعت و در ۳۰۰ هزار هکتار آن باغداری می‌شود.
۳۶۳ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در استان خراسان رضوی فعالیت می‌کنند که حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی آنها هشت میلیون تن است.
بخش کشاورزی ۲۸ درصد اشتغال و ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.
