قدیمی ترین ذخیره گاه پسته ایران ۷ هزار هکتار وسعت دارد.
پسته اصیل ایران را در مراوه تپه بیابید
هرچند در حال حاضر در استان گلستان فقط ۳۰ هکتار باغ پسته احداث شده، اما با وجود تنها بازمانده پسته اصیل ایرانی در محدوده ۷ هزار هکتاری ذخیره گاه طبیعی پسته قازانقایه در مراوه تپه، این استان مستعد کشت پسته نیز هست.
طبق نظر محققان داخلی، شمال ایران بخشی از تنها رویشگاه طبیعی درختان پسته در جهان است و جنگل‌ها و توده‌های درختان پسته خودرو از ایام باستان تاکنون در بخش پهناوری از این مناطق در شمال شرق ایران پراکنده بوده است. ذخیره گاه پسته قازانقایه در جنگل های نوار مرزی مراوه تپه گلستان بخشی از مهم ترین ذخیره گاه ژنتیکی پسته اصیل کشور است و به سبب ویژگی های طبیعی یکی از بهترین پسته‌ها بشمار می‌آید.
پسته، این مغز سبز رنگ و پرطرفدار، نه‌تنها به‌عنوان یک میان وعده خوشمزه شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک و ارزآور در اقتصاد کشاورزی ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسته در جهان، دارای مناطق متعددی است که شرایط آب و هوایی و خاکی آن‌ها برای کاشت و پرورش این محصول ایده‌آل می‌باشد.
از دل کویرهای گرم و خشک تا دامنه‌های کوهستانی، مناطق مختلفی در این سرزمین پهناور وجود دارند که به‌عنوان مناطق مناسب کاشت پسته در ایران شناخته می‌شوند.
در این مقاله، قصد داریم تا با بررسی دقیق‌تر این مناطق و شرایط مطلوب کاشت پسته، نگاهی عمیق‌تر به این صنعت پرسود و رو به رشد داشته باشیم.
مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران
پسته در تمام ایران سبز می‌شود. ولی آنچه اهمیت دارد انتخاب منطقه‌ای است که کاشت پسته در آن بار اقتصادی داشته باشد. اولین قدم برای احداث باغ‌های پسته شناخت دقیق از شرایط اقلیمی منطقه می‌باشد.
در کشاورزی شناخت ویژگی‌های اقلیمی هر منطقه به‌منظور تطابق داشتن با کشت هر گیاه و بالا بردن تولید حائز اهمیت است و انجام هرگونه فعالیتی باید با آگاهی از وضعیت اقلیمی منطقه باشد.
پسته در چه شهرهایی از ایران یا چه مناطقی قابل کشت اقتصادی هست؟
این که می‌گویند کشت اقتصادی، منظور این است که کاشت آن مقرون‌به‌صرفه باشد، بهترین مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران منطقه‌ای است که در زمستان‌ها به نسبت سرد (حدود ۱۲۰۰ ساعت دمای زیر ۶ درجه) و از اسفندماه که زمان سبز شدن هست دمای هوای زیر صفر درجه نباشد و در تابستان هم دمای بالای ۲۵ و زیر ۴۰ درجه مطلوب هست و رطوبت نسبی حدود ۴۰ درصد.
نقاط مختلفی از ایران مثل رفسنجان و دامغان که مهد پسته هستند، در چند سال اخیر در این مناطق دمای هوا به شدت بالا رفته، سطح آب‌های زیرزمینی به‌شدت کاهش یافته، رطوبت نسبی هوا به حدود ۱۰ درصد رسیده (لازم به ذکر هست که رطوبت ۱۰% برای تنفس هم خشک محسوب می‌شود و هم آزاردهنده) است.
از سوی دیگر، شهرهای دیگری هستند که در حال حاضر شرایط اقلیمی ۴۰ سال قبل رفسنجان را تجربه می‌کنند و برای کشت پسته ایده‌آل هستند.
برخی شهرها که در ایران می‌توانیم نام ببریم شهرهای اطراف دریاچه ارومیه مثل شهر بناب و بسیاری از شهرهای خراسان شمالی است که شرایط فوق‌الذکر را دارند.
مناطق مناسب کاشت پسته چه ویژگی‌هایی دارند؟
- خاک شور نباشد و حاصل خیر باشد.
- رطوبت نسبی حدود ۴۰ درصد باشد. (در آب‌وهوای مرطوب درخت پسته محصول نمی‌دهد اما رشد خواهد کرد.)
- آب‌وهوای گرم و خشک در تابستان (نه خیلی گرم) و زمستان سرد و معتدل
- آب زیاد شور نباشد (EC زیر 10000)
- ارتفاع مناسب کاشت پسته ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح دریا است.
شرایط اقلیمی مناسب برای درخت پسته
درخت پسته، به‌عنوان یکی از محصولات ارزشمند کشاورزی، نیازمند شرایط اقلیمی خاصی است تا بتواند به بهترین شکل رشد کند و محصولی با کیفیت تولید نماید.
مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران معمولاً دارای آب و هوایی گرم و خشک با تابستان‌های طولانی و زمستان‌های سرد و خشک هستند.
این شرایط اقلیمی به درختان پسته اجازه می‌دهد تا دوره استراحت زمستانی خود را سپری کرده و در فصل رشد، با استفاده از حرارت و نور کافی خورشید، به باردهی مناسب برسند.
آبیاری درختان پسته
آب مناسب پسته علاوه بر کمیت مناسب باید از لحاظ کیفیت نیز ایده‌آل باشد. پسته در برابر کم‌آبی بسیار مقاوم است اما آبیاری مناسب برای یک محصول خوب بسیار مهم است.
آبیاری درختان پسته به‌خصوص نهال‌های تازه کاشته شده و همچنین در هنگام پر کردن مغزها (تابستان) بسیار ضروری است.
عدم تأمین آب مورد نیاز درختان پسته در فروردین ماه هم‌زمان با گلدهی درخت و همچنین تیرماه که زمان پر شدن مغز است، منجر به پوکی و سقط جنین می‌شود.
سخن پایانی
در آخر به‌طور خلاصه معمولاً درختان پسته در ارتفاع ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته‌اند.
برای بعضی از گونه‌ها ارتفاع مناسب ۷۰۰ تا ۳۰۰۰ متر ذکرشده است. اگرچه ارتفاع مناسب کاشت پسته ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ ذکرشده است.
با توجه به مشاهدات انجام شده حتی در برخی از مناطق گرگان در ارتفاع ۴۰ متری هم پسته محصول اقتصادی تولید نموده است.
ارقام گونه پسته اهلی قادر به تحمل سرمای ۲۰- درجه سانتی‌گراد در زمستان و گرمای ۴۵+ درجه سانتی‌گراد در تابستان هستند ولی نسبت به سرمای بهاره در زمان گلدهی و تشکیل میوه بسیار حساس هستند.
درختان پسته در مقایسه با سایر درختان میوه و اکثر گیاهان زراعی مقاومت زیادی به کم‌آبی و شوری خاک از خود نشان می‌دهند.
ریشه اصلی درخت پسته دارای رشد محوری و عمودی است و گاهی تا عمق ۶ متر در خاک نفوذ می‌کند.
